Milli Müfreze’nin Kurucusu Beş Divanlı Rıza Bey’in Konağına Misafir Olduk

5Oca/210

Milli Müfreze’nin Kurucusu Beş Divanlı Rıza Bey’in Konağına Misafir Olduk – Bihter GÖRDÜ

Kocaeli’nin Derince ilçesinde, milli mücadele yıllarında askeri karargah olarak kullanılan Beş Divanlı Rıza Bey Konağı’nın Kocaeli Büyükşehir Belediyesi’nce restore edilerek turizme kazandırıldı. İzmit’in işgal döneminde Taşköprü yöresi ve çevresinde faaliyet gösteren milli müfrezenin kurucusu olan Beşdivanlı Rıza Bey’e ait konak, tarihi dokusu bozulmadan aslına uygun olarak restore edildi. Gelin 2021’in ilk gününde birlikte 130 yıllık geçmişe sahip Beş Divanli Rıza Bey Konağı’nı gezelim. Hem de tarihe bir yolculuk yapalım:

Bölgede daha çok ‘’Beşdivanlı Kocabaşoğlu Rıza Bey Konağı’’ olarak bilinse de, konağın gerçek adı ‘’Kocabaşoğlu Yusuf Ağa Konağı’’dır. Yusuf Ağa, Beşdivanlı Rıza Bey’in babasıdır. Yusuf Ağa tarafından 1892-93 tarihinde yapılan konak, Beşdivanlı Rıza Bey tarafından işgal sırasında karargah olarak kullanılınca daha çok tanınmış ve bu isimle anılmaya başlanmış. Konağın güney batı cephesinde bulunan yapım kitabesinde ‘’1310-1892(93) Hane sahibi Beşdivan eşraf hanedan Kocabaşoğlu Yusuf Ağa’’ tarihi ve yazısı bulunmaktadır.

Türk konut mimarisinin özelliklerini taşıyor

Dikdörtgen planlı, orta sofalı olarak inşaa edilen Beşdivanlı Kocabaşoğlu Rıza Bey Konağı, iki katlıdır. Cephe düzenlemesinde 19. yüzyıl Türk konut mimarisinin özellikleri görülmektedir. Rıza Bey Konağı’na gitmek isteyenler için iki farklı güzergah kullanılabilir. Gebze ya da İzmit’ten yola çıkacak olanların eski İstanbul yolunu, İstanbul ya da Derince’den yola çıkacak olanların ise Çınarlı ve İshakçılar güzergahını takip etmeleri gerekiyor.

Konak Marmara Depremi’ne kadar konut olarak işlev görmüş

1999’da yaşanan Marmara Depremi’ne kadar konut olarak işlev görmüş konak, depremden sonra kullanılamaz olduğundan boşaltılmış. Zemin ve üst kat olmak üzere iki katlı mimari özelliğe sahip dört cepheli bir yapı. Yapı ahır ve samanlığın olduğu zemin kat kısmı 109 metrekare, birinci kat 109 metrekare olmak üzere, toplam 218 metrekare ölçülerine sahip. Asıl yaşam odalarından oluşan üst katta orta sofanın etrafında dört köşede bulunan kareye yakın dikdörtgen şekilli odalar konumlanmış.

Milli Müfrezenin kurucusu olan Beş Divanlı Rıza Bey

Konağın güneydoğu cephesinde sofaya açılan balkon yer alıyor. Balkon gömme balkon tipinde inşa edilmiş. Balkonun sağ ve sol tarafında konumlanan odalarda ortada ocak, ocağın bir yanında yüklük, diğer yanında gusülhane yer alıyor. Yapının üstündeki kitabesine göre, konak 1892-93 yılında Rıza Bey’in babası Kocabaşoğlu Yusuf Ağa tarafından yaptırılmış. Milli mücadele yıllarında Taşköprü yöresi ve çevresindeki Milli Müfrezenin kurucusu olan Beş Divanlı Rıza Bey, konağı karargah olarak kullandığından konak ‘Beş Divanlı Rıza Bey’ adını alır.

Körfez ve Derince sınırları içinde kalan yirmi beş kadar köy Taşköprü adıyla anılır

Taşköprü denilen bölgenin tarihi MS 1. yüzyıla kadar dayanır. Romalılar tarafından Göksu Deresi üzerinde Geudos adlı körü yapılmış. Tarihi İpek Yolu ile Nicomedia’ya ulaşan köprü bölgede yaşayanlar tarafından “Taşköprü” olarak adlandırmış. Civar köylerde yaşayanlar da kendilerini “Taşköprü Divanı” olarak belirlemiş. Divan yerleşim tarzı çoklukla Manav Türkleri’nin yaşadıkları yerlerde görülüyor. Mahalle olamayacak kadar küçük yerleşim yerleri divan olarak adlandırılıyor. Divan kavramı köy tabirlerinde hala kullanılır. Tahtalı Divanı bunun örneklerindendir. Bugün Körfez ve Derince sınırları içinde kalan yirmi beş kadar köy Taşköprü adıyla anılır. Bunların içinde Tahtalı Köyü’de bulunur.

Rıza Bey’in mezarı İzmit Bağçeşme Mezarlığı’nda

Rıza Bey, Taşköprü yöresinde kurulan ‘Taşköprülü Rıza Bey’, ‘Beşdivanlı Rıza Bey’, ‘Kocabaşoğlu Rıza Bey’, isimleriyle tanınan Milli Müfreze’nin kurucusudur. Beşdivan ismi de yörede mahalleler kurulmadan önce Başdivan denilen yerden gelmiştir. ‘Başdivan’ ismi zamanla ‘Beşdivan’ diye söylenegelmiştir. Kocabaş Sülalesi’nden olan Rıza Bey de 1884 yılında Başdivan’ın Taşköprü Davulcular Köyü’nde doğdu. Rıza Bey, 1934’de Soyadı Kanunu’ndan sonra Kocabaş soyadını aldı. Rıza Bey’in soyadı sonradan “Mutlu” olarak değişti. 8 Şubat 1956 yılında İzmit’te vefat eden Rıza Bey’in mezarı İzmit Bağçeşme Mezarlığı’nda bulunuyor.

İzmit’in İşgal Yılları

Birinci Dünya Savaşı’nın ardından Sevr’i imzalayan Osmanlı yönetimi, ülke topraklarını da emperyalistlerin işgaline açmıştı. Önce İstanbul’a gelen İngilizler, 20 Kasım 1918’de İzmit’i işgal ettiler. Yaklaşık 2 yıl sonra 27 Ekim 1920’de de Yunan askerleri İzmit’e girdiler. Ancak İzmit, Kurtuluş Savaşı yıllarında işgalci emperyalistlerin tam anlamıyla başbelası olmuştu. İngiliz ve Yunan işgalcilere karşı sürekli bir direniş hareketi gösterildi. İstanbul’da Anadolu’ya silah ve asker sevkinde de İzmit büyük rol oynadı.

İzmit’ten üç önemli kahraman çıkmıştı

Milli Savunma Bakanlığı resmi kayıtlarına göre Kocaeli kenti, 1900’lü yıllardaki savaşlarda 1377 şehit vermişti. Bu resmi rakama, Kurtuluş Savaşı’na gönüllü katılanlar, esir kamplarında ölenler, kaybolanlar, hastalıklardan ölenler dahil değildi. Yine resmi kayıtlara göre, Kurtuluş Savaşı döneminde İzmit’ten üç önemli kahraman çıkmıştı. Bu kahramanlar Kara Fatma, Yahya Kaptan ve İpsiz Recep olarak tarihe geçtiler.

Derince Belediyesi Basın Yayın Müdürlüğü’ne fotoğraf desteği sağladıkları için teşekkür ederiz.